Herb - Nowina

Inne nazwy:

• Złotogoleńczyk

Zawołanie:

• Nowina

Opis:

• (Nowina. Złotogoleńczyk). Novina. Clenodium hoc nocina in campo celestino defert pro insigni babatum cum duobus recuruis circulis quibus sustinetur caldar rotundum.

Jan Długosz, Insignia ..., nr 80, s. 60

• Nowina. Klejnot ten Nowina w polu niebieskim ma za znak podkowę białą z dwoma zakręconymi do tyłu kołami [uszami], na których jest podtrzymywany [wisi] okrągły kocioł.

Tłumaczenie Danuta Szopa

• (...)ma być ucho kotłowe białe w polu błękitnem, miecz w pośrzodku otłuczony, na koronie w hełmie noga zbrojna.

Bartosz Paprocki, Herby, s. 306

• (...) w polu czerwonym między ramionami srebrnej zawiasy kotłowej barbiem w dół takiż zaćwieczony krzyż kawalerski.

Józef Szymański, Herbarz, s. 200

Legenda herbowa:

• Historię i powstanie herbu opisuje w Poczcie Herbów Szlachty Korony Polskiej i W. Ks. Litewskiego" (1696) Wacław z Potocka Potocki na stronach 448 - 490. Paprocki w „Gnieżdzie cnoty” opowiada o przygodach rotmistrz Nowiny, syna kotlarza, służącego Bolesławowi Krzywoustemu. Podczas odwrotu po przegranej wskutek zdrady wojewody krakowskiego Skarbimira bitwie z Rusinami w 1121 r. kań władcy był już zmęczony, co widząc Nowina odstąpił królowi swego. Wdzięczny Krzywousty nadał rotmistrzowi herb przedstawiający ucho kotła, na pamiątkę zawodu ojca bohatera, i miecz otłuczony. (...) Paprocki powodu ułamania broni nie podaje. Tłumaczy natomiast błękitne pole tarczy herbowej pragnieniem upamiętnienia przegranej bitwy. Nowina pojmany został później w Czechach wraz ze swym hetmanem i skuty z nim za nogę jednym łańcuchem. Dzielny rotmistrz uciął sobie nogę do kolana i umożliwił w ten sposób ucieczkę dowódcy, z nogą Nowiny zresztą przywiązaną do pasa. Dopiero po trzech dniach, kiedy hetman był już daleko, Nowina wezwał straże. Czesi docenili jego męstwo i po opatrzeniu rany odesłano Nowinę do Polski, gdzie w nagrodę dodano mu do herbu klejnot z nogą zakutą w zbroję złotą. Od klejnotu herb ten zwany jest też Złotogoleńczyk. Inni inaczej nieco tłumaczą okoliczności utraty nogi przez bohatera. Kaleką Nowina miał zostać broniąc pieszo, po oddaniu konia Krzywoustemu, swego władcy albo na Psim Polu, Albo w boju z Haliczanami. Również legenda o pobycie w niewoli i samookaleczeniu ma też pewną odmianę, według której król więżący Nowinę, doceniając jego miłość ojczyzny dał mu złotą goleń i klejnot herbowy.

Marek Derwich, Marem Cetwiński, Herby, legendy, dawne mity, s. 136-137

Herbowni:

Akst, Axt, Bagnar, Bandoszewski, Bissiński, Bodzanek, Bojnar, Borkowski, Boruta, Boynar, Boznański, Brzoska Brzostowski, Brzozy, Bzowski, Chmielewski, Chrzanowski, Chrząstowski, Czerny, Frykacz, Giszowski, Glasenapp, Gliński, Gliszczyński, Glizmiński, Głowacz, Goczał, Goczałkowski, Gomor, Gośniewski, Grabowiecki, Grajewski, Hryszkiewicz, Hulewicz, Ignatowski, Jankowski, Jezierski, Jonata, Kędzierzawski, Konarzewski, Konopacki, Konopka, Kosla, Koślicki, Kowalewski, Kozioł, Koźnicki, Krasuski, Krowicki, Krysztoporski, Kwiatkowski, Legawski, Lestwicz, Macharzyński, Mantul, Maszewski, Maszycki, Mełwiński, Mielżyński, Miliński, Minocki, Młoszewski, Mniowski, Moczdłowski, Mściwujewski, Nabora, Naramski, Narębski, Niewieski, Nowicki, Nowoszycki, Ochocki, Ochotnicki, Orlicki, Orlik, Orlikowski, Pachołowiecki, Padniewski, Pasiński, Piestrzecki, Piłat, Piłchowski, Pitowski, Podłęski, Popowski, Pruski, Przanowski, Prządzewski, Przerębski, Przybylski, Przysiecki, Rampowski, Rożnowski, Ryszkowski, Sapiński, Sawicki, Sępiński, Sępowicz, Skocki, Slachciński, Sładkowski, Słodzki, Słomiński, Sokolnicki, Solikowski, Sroczyński, Starowiejski, Szczepkowski, Szczygielski, Szeligowski, Szwarc, Świątecki, Świrczyński, Ugyezdski, Ujejski, Wandrycz, Wilkowski, Witkowski, Wojutyński, Wolski, Wydzierzewski, Zarczycki, Zaszczyński, Złotnicki, Żeromski.

Polski szlachecki ród NOWINA należy do szlachty odwiecznej. Oznacza to tyle, że jest tak zwaną szlachtą samą z siebie (jak powiada Juraha w "Panu Tadeuszu": "Pytać u mnie patenta, kiedym został szlachcicem? Sam Bóg to pamięta! Niechaj Moskal w las idzie pytać dębiny, kto dał patent rosnąć nad wszystkie krzewiny?"

Szlachta to tradycja i dziedzictwo przekazane z dziada pradziada drogą kulturową poprzez wartości i wychowanie. Szlachta to wyzwanie do żywego etosu postawy rycerskiej i obywatelskiej. W znaczeniu heraldycznym "ród" to jest grupa, dzielnica czyli obszerna gromada rodzin czasem spokrewnionych, czasem nie. Szlachta umiała trzeźwo i trafnie ocenić starożytność i dostojność każdej rodziny.

Polski ród szlachecki NOWINA był już w XI wieku jednym z bardzo silnych polskich rodów. W wiekach XII i XIV ród rozszczepił się na kilka powiązanych ze sobą rodzin, które nazwiska swoje przybierały od nazw miejsc swoich posiadłości czy stanu i pozycji społecznej, jak również sprawy szlachectwa ustalano wówczas zgodnie z oznaczonymi zasadami (np. określona ranga cywilna, czy stopień wojskowy) stawając się automatycznie szlachtą i mając prawo do potwierdzenia swych praw przez wpisy do ksiąg majestatycznych. Jedną z gałęzi rodu Nowina jest rodzina Lisowskich, legitymująca się herbem Nowina.

W starych notatkach z roku 1540 o rodzie Nowina spotykamy takie wzmianki:

„ Ludzie to z dawna bywali i zacni i dzielni, z różnemi domy krwią spowinowaceni, w sprawach tak publicznych, jako i prywatnych osobliwi, tak czasu pokoju, jako i wojny, zdrową radą Ojczyźnie, jako i przyjacielo wi bywali, poselskie ekspedycje i trybunalskie odprawując. Ludzkością, sczerością o ochotą domową każdemu ex intimo affectu wygadzali. Na ich przyjaźni nie wiem by się to zawiódł.

Sacrorum pariter et literarum antistes, cuius animus alienis seditionum fluctibus agitatus.- “ Zapiski klasztorne z 1672 r. tak mówią : „Niepodły Panowie Lisowscy rodu Nowina stąd mają starożytności dowód , że się herbem Nowina sczycą”.

W rodzie Nowina znajdujemy między innymi takie powiązania i korzenie rodzinne, które prowadzą do Matki Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika jak również do Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego ostatniego Króla Polski.

NOWINA - Insignc est per Wladislaus Dei gratia Rex Poloniae et Magnus Dux Lithuaniae etc. regem in Przemyśl anno DominiMCCCCXXVII viro spcctabili Joannes et Michael Lisowski, civi Lissoviensis, et suae posteritati donatum.

NOWINA - herb nadany został w Przemyślu w r. 1427 przez Władysława Jagiełłę, z Bożej łaski króla Polskiego i Wielkiego Księcia Litewskiego, dostojnemu mężowi Janowi i i Michałowi Lisowskim , obywatelom Lissova i jego potomstwu.